برای اتصال لوله ها، شیرآلات و اتصالات، دستگاه ها و تجهیزات مختلف در یک

سیستم لوله کشی (Piping) روش های مختلفی وجود دارد. اصولاً انتخاب 

روش اتصال لوله ها در یک سیستم پایپینگ به پارامترهای متعددی بستگی دارد.

از جملۀ عوامل موثر در این امر می­‌توان به جنس لوله و اتصالات، نوع سیال عبوری

از سیستم، میزان اهمیت آب بندی و جلوگیری از نشتی در سیستم، امکانات و تجهیزات

موجود، هزینه ها و فاکتور های اقتصادی، استانداردهای موجود در خصوص زمینه ای

که سیستم برای آن طراحی می­‌شود، ابعاد سیستم لوله کشی و… اشاره کرد.

از آن جایی که ضعیف ترین و حساس ترین نقاط یک خط لوله محل اتصالات آن می­‌باشد،

احتمال ایجاد خرابی و نشتی در این قسمت ها زیاد است و از این رو لازم است تا تدابیر

ویژه ای در خصوص استحکام اتصالات انجام شود تا از آسیب های احتمالی جلوگیری شود.

اتصال جوشکاری

اتصالات جوشی برای اکثر کاربردها همچون شیرآلات صنعتی به خصوص لوله های

فرایندی مربوط به پالایشگاه ها، صنایع نفت و گاز، جایگاه های سوخت و… کاربرد بسیار ویژه ای دارد.

جوشکاری کاراترین روش اتصال برای لوله های با قطر بزرگ و اتصالات مربوطه می­ باشد.

جوشکاری دارای یک سری مزایا و معایب است که در زیر به تعدادی از آن­ها اشاره می­‌شود:

مزایا :

استحکام بالا

آب بندی مناسب و بدون نشتی

سهولت در اجرا

بهترین روش اتصال برای سیستم های پیچیده با درجه آزادی پایین و عدم قابلیت چرخش و جدا کردن لوله ها

هزینۀ نسبتاً پایین

از آن­جایی که مواد مورد استفاده برای ایجاد جوش روی بدنه بسیار کم است، این نوع اتصال بسیار سبک تر از انواع دیگر است.

اتصال جوشی ظاهر نسبتاً صافی و براقی دارد.

معایب :

ممکن است برخی قسمت های جوش وارد مسیر سیال شده و بر الگوی جریان تأثیر بگذارد.

امکان جدا کردن لوله و اتصالات دیگر وجود ندارد و فقط باید با بریدن لوله آن­ها را جدا کرد.

جوشکاری فقط برای لوله های فلزی قابل اجرا است و جهت اتصال لوله های غیر فلزی مانند لوله های پلاستیکی و PVC نمی توان از جوشکاری استفاده کرد.

به علت ایجاد جرقه در حین عملیات جوشکاری، برای مناطق مستعد انفجار مناسب نیست.

جوشکاری لب به لب

خطوط لوله با NPS 2 و بزرگتر معمولاً توسط جوش لب به لب (Butt Welding) به هم

متصل می­‌شوند. جوشکاری لب به لب اقتصادی ترین روش برای اتصال لوله های با

قطر بزرگ می­‌باشد.

روش ایجاد اتصال در این نوع جوشکاری به این صورت است که انتهای لوله باید حتماً

ماشین کاری شده و پخ زده شود و اتصالات نیز باید دارای پخ باشند. دو قطعۀ مورد نظر

باید در راستای هم و در فاصلۀ مناسب از یک دیگر، خال جوش خورده و سپس توسط

جوشی پیوسته اتصال مناسب ایجاد گردد. گاهی اوقات برای ایجاد فاصلۀ مناسب جهت

جوش از یک رینگ استفاده می‌­شود.

انواع اتصالات مانند زانویی ها، فلنج ها، سه راهی ها و… قابلیت اتصال با استفاده از

جوش لب به لب را به لوله ها و اتصالات دیگر دارند. این نوع جوش ها جهت بررسی

میزان کارایی باید با اشعه ایکس مورد بازرسی قرار گیرند.

استانداردهای BS EN13480-1 , ASME B16.25 , ASME B16.5 , ASME B16.34 , ASME B16.9

توضیحات کاملی دربارۀ جوشکاری لب به لب و آماده سازی لوله ها و اتصالات جهت انجام

این نوع جوشکاری ارائه داده اند.

جوشکاری سوکتی

جوشکاری سوکتی (Socket Welding) اصولاً برای خط لوله های انتقال مواد

اشتعال زا، سمی، خورنده و گران قیمت در صنایع مختلف از جمله صنایع نفت

و گاز که عدم نشتی مسأله مهمی در سیستم باشد، استفاده می­شود.

جوشکاری سوکتی آب بندی بسیار مناسبی در محل اتصال ایجاد می­‌کند و

میزان نشتی را به صفر می‌­رساند.

در جوشکاری سوکتی انتهای لوله باید تخت باشد و سپس در درون اتصالات،

شیر، فلنج و … قرار بگیرد و دور آن جوشکاری فیلت انجام شود. در این نوع جوشکاری

بر خلاف جوش لب به لب نیازی به ماشین کاری و پخ زدن لبۀ لوله و اتصال نیست

و لوله همان طور که صاف بریده شده است می­‌تواند برای جوشکاری آماده شود؛

تنها لازم است تا قسمت اتصال تمیز شود و امکان نصب راحت فراهم گردد.

این نوع جوشکاری همچنین برای خطوط بخار با فشار 300 تا 600 psi استفاده می­شود.

از جمله مزایا و معایب اتصال جوش سوکتی می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

مزایا :

در جوشکاری سوکتی هم مرکز کردن و تنظیم لوله ها و اتصالات در خطوط لوله با سایز پایین بسیار آسان تر از جوش لب به لب است و نیازی به خال جوش ندارد.

فلز و زائده های جوش وارد لوله و جریان سیال نمی­شود و سبب تغییر رفتار جریان نمی‌­گردد.

اگر جوشکاری به طور صحیح و اصولی اجرا شود، هیچگونه نشتی ای نخواهد داشت.

معایب :

در اتصال جوش یک فاصله به اندازۀ حدود 1/16 اینچ وجود دارد که سبب به تله افتادن و جمع شدن مایع در آن می­‌گردد که این امر به مرور زمان سبب ایجاد خوردگی و زنگ زدگی در اتصال لوله شده و به آن آسیب می­رساند.

مطابق با استاندارد ASME B31.1 1989 اگر میزان ارتعاشات در خط لوله بالا و قابل توجه باشد و یا این­که خط لولۀ مورد نظر در یک محیط مستعد خوردگی قرار گیرد و امکان خوردگی درز جوش اتصال وجود داشته باشد، استفاده از جوش سوکتی مناسب نیست.

اتصال رزوه ای

اتصالات رزوه ای (Threaded Fittings) معمولاً برای خطوط سرویس و پروسه های

کوچک لوله کشی در ابعاد محدود و فرآیند های کم اهمیت استفاده می­‌گردد.

در این نوع روش اتصال لوله ها لازم است تا به حالت نر و مادگی دو لوله و یا یک

لوله و یک اتصال دیگر داخل هم شده و به هم متصل شوند.

جهت انتخاب لوله به منظور اتصال پیچی باید به محل رزوه شدن لوله و اتصالات

توجه ویژه ای داشت. چنانچه روی لوله رزوه شده باشد، آن لوله قسمت نر اتصال

و چنانچه قسمت داخلی لوله رزوه شده باشد، آن لوله قسمت مادگی اتصال می­‌باشد.

استاندارد ASME B1.20.1 در مورد اتصال رزوه ای لوله ها به کلیه ابعاد مورد نیاز

از جمله تعداد رزوه در هر اینچ ، قطر پیچ و طول رزوه برای تمام قطر لوله اشاره می­‌کند.

لوله های با اتصال رزوه ای معمولاً برای کاربردهای کوچک و کم هزینه مانند

سیستم های لوله کشی خانگی آب و فاضلاب، سیستم های ضد حریق و

سیستم های خنک کننده صنعتی استفاده می­شوند. از جمله مزایا و معایب اتصال

رزوه ای می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

مزایا :

برای نصب اتصالات بر خلاف جوشکاری به مهارت بالایی نیاز نیست و فقط لازم است تا رزوه ها روی هم چرخانده شوند.

برای سیستم های با فشار و دمای پایین که ارتعاشات آن­ها کم است، آب بندی مناسبی دارند و نشتی ندارند.

این اتصالات برای محیط های خطرناک مستعد انفجار مناسب هستند؛ چراکه در صورت جوشکاری در این محیط ها جرقه ایجاد شده و ممکن است باعث ایجاد خطرات شود.

می­توان لوله های با جنس های پلاستیک و PVC را هم بر خلاف اتصال جوشکاری با این روش متصل کرد.

معایب :

تغییرات سریع دمایی در لوله به علت تغییر دمای سیال موجب کرنش حرارتی در لوله شده و در اتصالات رزوه ای سبب ایجاد نشتی می­گردد. طبق استاندارد ASME B31.1 استفاده از این اتصالات برای دما ها و فشارهای بالا مناسب نیست.

با گذشت زمان و در اثر ایجاد تنش خستگی در اتصال و رزوه ها، استحکام اتصال مقداری پایین می‌­آید و لوله های متصل در جای خود مقداری شل می­‌شوند که این امر سبب ایجاد لرزش در خط لوله و ایجاد نشتی می­‌گردد.

از آن­جایی که برای اتصال رزوه ای لازم است تا لوله در جای خود چرخانده شود، برای سیستم های پیچیده که امکان چرخش و حرکت لوله ها وجود ندارد و یا از طرف دیگر لوله در جای خود ثابت شده است، نمی­توان به راحتی از اتصال رزوه ای استفاده کرد.

اتصال فلنجی

فلنج (Flange) روشی برای متصل کردن لوله ها، شیرآلات، پمپ ها و سایر تجهیزات

برای تشکیل سیستم لوله کشی است. این اجزاء دسترسی آسان برای تمیز کردن ،

بازرسی یا اصلاح را در سیستم لوله کشی فراهم می کنند. فلنج ها معمولاً جوش

داده شده یا پیچ می شوند. اتصالات فلنج با پیچاندن دو فلنج با واشر بین آنها برای

آب بندی و جلوگیری از نشتی، ساخته می شوند.

فلنج ها در جنس های مختلفی مانند فولاد ضد زنگ، چدن، آلومینیوم، برنج، برنز،

پلاستیک و… تولید می شوند. اما بیشترین مادۀ مورد استفاده در ساخت فلنج ها

کربن استیل با سطوح ماشینکاری شده است. استاندارد ASME B16.5 به توضیح

ابعاد و انواع فلنج های مختلف می‌­پردازد.

فلنج ها دارای انواع مختلفی بر اساس شکل و ساختار، نوع اتصال و جنس هستند

که در زیر تعدادی از فلنج های رایج معرفی شده اند.

–  فلنج گردن جوشی

فلنج گردن جوشی (Welding Neck Flange) دارای یک قسمت مخروطی بلند

است که می‌­تواند به یک لوله جوش داده شود. این نوع فلنج ها برای جریانات

با فشار بالا و دمای بالا یا پایین استفاده می­‌شوند که نیاز است جریان به

طور مداوم برقرار باشد.فلنج های گردن جوشی افت فشار پایینی دارند و به

تبع آن اغتشاش جریان و رسوبات جریان در آن ها کمتر است. بدنۀ مخروطی

فلنج های گردن جوشی باعث توزیع یکنواخت تنش مکانیکی در سطح فلنج شده

و از اثرات مخرب تمرکز تنش در سطح اتصال جلوگیری می­کند. همچنین بازرسی

رادیوگرافی جوش در این نوع فلنج ها راحت تر است و می‌­توان به راحتی محل

نشتی را در صورت وجود تشخیص داد.

سایز این فلنج ها (بر حسب NPS) باید با سایز لوله برابر باشد. فلنج گردن

جوشی به وسیلۀ جوش لب به لب V شکل به لوله متصل می­‌گردد.

– فلنج برشی

یک فلنج برشی (Slip-on Flange) توسط دو جوش پر شونده (Fillet Weld)

به لوله یا اتصالات وصل می شود ، یکی در داخل آن اجرا می شود و دیگری

خارج از حفره فلنج. قطر حفرۀ این فلنج ها از قطر لوله ای که به آن متصل

می‌­شوند بیشتر است و لوله مقداری داخل فلنج فرو می‌­رود و سپس جوش می­‌شود.

این فلنج ها دارای ابعاد کوچک و شکل جمع و جوری هستند و با عنوان فلنج های

کشویی (Hubbed Flanges) شناخته می­‌شوند.

– فلنج رزوه ای

فلنج رزوه ای (Threaded Flanges) نوعی اتصال پیچی است که در این نوع اتصال،

داخل فلنج رزوه شده و فلنج عضو ماده است و لوله ای که قسمت خارجی آن رزوه

شده است عضو نر اتصال است که داخل فلنج پیچ می­‌شود. استاندارد این فلنج ها

ASME B1.20.1 می­‌باشد.

این نوع فلنج ها برای لوله های با سایز کمتر از 4 اینچ و جریانات با فشار و دمای کم

مانند سیستم های انتقال آب استفاده می‌­شوند. از طرفی برای مناطق مستعد

انفجار مانند جایگاه های سوخت که انجام فرایند جوشکاری خطرناک است و سبب

ایجاد جرقه می­‌شود، از این نوع اتصالات استفاده می­‌گردد.

– فلنج تکیه گاهی

این نوع فلنج ها (Lap Joint) دارای سطحی صاف هستند و از طریق سوراخ های

کوچکی که روی سطح خود دارند به بدنۀ اتصال سوراخ دار لولۀ ای دیگر پیچ و

مهره شده و متصل می­‌شوند. این فلنج ها در سایزهای متنوع و برای محدوده

فشارهای مختلف در دسترس هستند و از این جهت دارای مزیت نسبت به

فلنج های رزوه ای هستند.

جهت آب بندی و جلوگیری از نشتی در این فلنج ها از واشر آب بند پشت پیچ ها

استفاده می­‌شود. نشیمنگاه لوله پشت سوراخ های فلنج جای گرفته و اتصال

محکمی ایجاد می‌­شود. از آن­جایی که بدنۀ فلنج هیچ گونه تماسی با سیال عبوری

از لوله ندارد، می‌­توان از فلنج های ارزان کربن استیل برای اتصال لوله های گذر

دهندۀ سیالات خورنده استفاده کرد.

اتصال با چسب

از جمله روش اتصال لوله ها اتصال با چسب است که معمولاً برای لوله های غیر فلزی

و پلاستیکی و پلیمری و PVC استفاده می­‌شود. برای انجام این کار یک سری چسب های

مخصوص وجود دارد که هر کدام باید در شرایط دمایی خاصی نگه داری و اعمال شوند.

برای انجام این اتصال لازم است تا مقطع لوله کاملاً صیقلی شده و زوائد آن حذف گردد

و در ادامه بخش خارجی لولۀ نر و بخش داخلی لولۀ مادگی کاملاً با دستمال تمیز شود

تا هیچ­گونه رطوبت و روغن روی سطح اتصال نباشد. در صورتی که سطوح اتصال تمیز

نباشند، ممکن است چسب به خوبی عمل نکند و اتصال جدا شود.

در ادامه بخش داخلی لولۀ ماده و خارجی قسمت نر با لایه ای از چسب پوشانده می‌­شود

و ضمن داخل شدن به اندازه نود درجه چرخانده می­شود و بعد از گذشت حدود 10 الی 15

دقیقه چسب کاملاً خشک شده و لوله در جای خود محکم می­‌شود.

از محدودیت های این روش این است که برای لوله های فلزی معمولاً قابل استفاده نیست

و همچنین در صورتی که مواد و سیال عبوری از لوله خورنده و اسیدی باشد ممکن است

چسب را از بین برده و اتصال گسیخته شود.

از این اتصالات معمولاً برای کاربرد های کوچک خانگی مانند آب و فاضلاب ساختمانی

استفاده می­‌شود و در صنعت و به خصوص صنایع نفت و گاز کاربرد چندانی ندارند.

اتصال حرارتی

اتصال حرارتی معمولاً برای لوله های پلاستیکی ( Plastic Welding )، پلی اتیلن، پلیمری

و PVC استفاده می­‌شود. از آن­جایی که پلاستیک ها و پلی اتیلن ها موادی گرمانرم هستند

و در اثر افزایش حرارت نرم شده، برای اتصال حرارتی مناسب هستند.

برای انجام این روش اتصال لوله ها لازم است تا لوله ها به صورت نر و مادگی در

هم داخل شوند و سپس توسط دستگاه پرس حرارتی که همزمان علاوه بر افزایش

دمای لوله ها آن­ها را تحت فشار قرار می‌­دهد به هم چسبیده شده و یک اتصال

دائمی ایجاد می گردد.

در روش جوشکاری الکتروفیوژن جریان الکتریسیته به دو الکترود رسانا وارد می‌­شود

و حرارت ایجاد شده توسط این دو الکترود به محل اتصال اعمال شده و سبب نرم

شدن لوله ها و سپس متصل شدن آن­ها می­‌گردد.

---

لوله و اتصالات پنج لایه برندهای:

لوله پنج لایه نیوپایپ ،لوله پنج لایه آرین پایپ ،  لوله پنج لایه بهتراشان ،  لوله پنج لایه سوپرپایپ ،  لوله پنج لایه ایزی پایپ ، لوله پنج لایه  آذران ، لوله پنج لایه  ایزوپایپ ،  لوله پنج آرسین پایپ ،  لوله پنج لایه بیست بسپار ، لوله پنج  نیک بسپار،لوله پنج لایه نونام پایپ ،  لوله پنج لایه وحید ،  لوله پنج لایه یزد لوله

لوله و اتصالات پلیکا برندهای :

پلیکا اینگل ، پلیکا پلیمر گلپایگان ، پلیکا  پارس زنده رود پلاست ، پلیکا یزدپلیمر ، پلیکا سمنان ، پلیکا وینوپلاستیک ، پلیکا داراکار ، پلیکا هراز ، پلیکا نوین پلاستیک

پلیکا سمنان پویش ، گلسار پلیمر گلپایگان ، پلیمر یاس ، پلیکا تهران اتصالات ، پلیکا سمنان 

شیرآلات بهداشتی و صنعتی برندهای:

شیرآلات امین شیر ، شیرآلات کهن ، شیرآلات اوشه ، شیر آلات قهرمان ، شیرآلات کیزایران ، شیرآلات وگ ایران ، شیرآلات سیم ایتالیا ،شیرآلات  کیتز ،شیرآلات اهورا   داراکار ، آذران ، میراب ، شیر آلات سامین

لوله و اتصالات تک لایه برندهای :

اتصال بسپار ، یزدبسپار ، نیک بسپار ، آذین لوله سپاهان ، چابهار ، یزدپلیمر ، بیست بسپار ، وحید ، یزد لوله

پوش فیت برندهای:

پوش فیت پلی ران اتصال ، پوش فیت نیوفلکس ، پوش فیت یزد بسپار ، پوش فیت نیک بسپار ، پوش فیت سوپردرین ، پوش فیت وحید ، پوش فیت یزد لوله

پلی اتیلن برندهای:

پلی ران اتصال ، کوشان اتصال ، پلی رود اتصال ، ایران دریپ ، دینا پلیمر